ĹukasiĹski Walerian PamiÄtnik

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

wojny z Danią. Krew wylana spadnie na głowy ministrów angielskich.
Któryż jest tak potężny monarcha w Europie, który by ośmielił się powiedzieć
równym sobie monarchom zgromadzonym w celu naradzenia się: Ja chcę,
żebyście naradzali się o tym, a nie o drugim? Po kongresie wiedeńskim 5 tak
zwanych wielkich mocarstw przywłaszczyło sobie dyrekcję europejskich spraw.
Oprócz właściwych każdemu rządowi nagannych widoków one boją się stanąć
przed obliczem zgromadzonych monarchów (tak jak winowajca nie życzy sobie
stawić się przed sądem), którzy mogą zapytać ich, jak dopełnili przyjętych na
siebie obowiązków? Kiedy Europa idzie olbrzymim krokiem i potrzebuje
mądrego i ciągłego kierunku, one ślepe i głuche pozwolili jej stanąć nad
przepaścią. Gdyby te wielkie mocarstwa nie stawiali się między rządami
mniejszych państw jak poddanymi, toby ich monarchowie, stanąwszy na czele,
wiedliby ich prostą drogą do zamierzonego celu, jak to działa cesarz Napoleon.
Zamiast tych niepozornych i nic nie znaczących przeciwko kongresowi
argumentów mógłby lord Russel powiedzieć: Jeżeli wojna jest napisana w
księdze przeznaczenia, to wszystkie nasze starania dla umknięcia jej będą
próżne. Co ma być, to i będzie". Można tu jeszcze [dodać] dawną sentencję
6
jakiegoś mędrca: On n'evite [pas] sa destinee . To dałoby pewną powagę
słowom lorda Russel. Dla rozwinięcia tych pięknych myśli można dodać, że
wszystko tu jest znikome i śmiertelne, tyle potężnych narodów już nie istnieje i
Europa podległa temu losowi. Ale na to można powiedzieć, że narody, tak jak
pojedyncze ludzie, żyją niejednakowo. Jedni żyją krótko, drudzy długo; czasem
słabego złożenia człowiek prowadząc się mądrze i umiarkowanie przedłuży
swoje życie do póznej starości, a przeciwnie mocny kończy swoje życie w
młodości, nadużywając swych sił.
Przed rewolucją francuską znalezli się tacy ludzie, którzy głośno twierdzili, że
gotuje się Europie wielka katastrofa z powodu, że nadto błyszczy". Ponury J. J.
Rousseau radził i zalecał wszystkim bogatym uczyć się rzemiosł w celu
zapewnienia sobie sposobu do życia, jeżeli to nagłe wstrząśnienie pozbawi ich
majątku. Słowa jego na ten raz nie były stracone. Nauka rzemiosł weszła w
modę i znalazła miejsce w wychowaniu młodzieży. Porównując stan moralny i
umysłowy owoczesny z dzisiejszym, to każdy może śmiało powiedzieć, że
nauki w rzeczonym czasie zaczęły tylko wychodzić z dzieciństwa i że dziś robią
olbrzymie kroki. Każdy dzień przynosi nam nowe odkrycie lub udoskonalenia
dawnych. Sposoby materialne, zrodzone przez te same wynalazki, jako to:
par[a], elektryczność i żelazne drogi, połączyły między sobą odległe narody,
ułatwiły wzajemne komunikacje, tak co w jednym kraju zrobiono lub
pomyślano, to staje się własnością innych krajów. Ludzie wyżsi, stojący na
czele innych narodów, znosząc się z sobą utworzyli i zorganizowali prawdziwą
rzeczpospolitę uczonych i przedsięwzięli przysposabiać materiały dla
wybudowania wielkiego gmachu i podnieść go wyżej obłoków, a tym samym
daleko zostawić za sobą zamiar budujących ową wieżę babilońską, którzy ją
tylko chcieli podnieść do obłoków. Koniec prędki i gwałtowny tej bajecznej lub
alegorycznej budowy przypomina nam, że wszystko, co nas otacza, włącznie
nas samych, jest nietrwałe a tym mniej jeszcze dzieła ludzkie. Każdy przedmiot,
doszedłszy do swego najwyższego punktu (apogee), schyla się do upadku, lecz
jeżeli ten przedmiot nadprzyrodzonymi tylko sposobami doprowadzony został
do swego wzrostu, to upadek jego będzie zawsze prędki. Tyle już sławnych
narodów znikło z powierzchni ziemi, istnienie których zachowała nam historia,
mniej lub wiece] pewna lub wątpliwa. Jednak może o większej daleko części nie
wspomniała wcale. Zwiadczy to ta nowa część świata - Ameryka, gdzie w
pośrodku odwiecznych lasów odkrywają materialne pomniki
6
Nie unika się swego przeznaczenia.
żyjących tam kiedyś narodów. Europa błyszczy i wznosi się wysoko, lecz obok
tego mocno starzeje się, jak to twierdzą powszechnie i jak to utrzymywał
Napoleon. Powiedziałem już wyżej, w jakim poruszeniu są umysły i jak usilnie
starają się wyjść ze swego niniejszego położenia, nie mogąc i nie zgadując czym
drugim lepszym można by go zamienić i gdzie szukać tego lepszego. Same
nauki, tak zbawienne i najlepsze, rodzą nowe pomysły i wynikające z tego
dysputy i sprzeczki, które druk ogłasza jeszcze niedojrzałemu ludowi. Różne [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podstrony