Flawiusz_JĂłzef Przeciw Apionowi

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

83
Niektórzy komentatorzy uważają, że ta inna księga" to po prostu niewłaściwa
nazwa innego egzemplarza Dziejów Egiptu. W każdym razie par. 91 zdaje się dublować
par. 83.
84
W ich księgach świętych" to znaczy egipskich, jak wynika z par. 92.
85
W rozmowie z faraonem synowie Jakuba oświadczyli: My słudzy twoi trudni-
my się od dziecka hodowlą trzód, zarówno my, jak i nasi przodkowie" (Rdz 46, 34; zob.
też 47, 3).
86
W opowiadaniu biblijnym (Rdz 40, 15) Józef oświadcza głównemu podczasze-
mu (nie zaś królowi): przemocą zostałem uprowadzony z kraju Hebrajczyków".
87
Wyrażenie: w innym miejscu" (en allois) może odnosić się do par. 227 nn, ale
zwykle wskazuje na osobne dzieło.
88
Par. 94-102 są znowu wyciągiem z dzieła Manetona.
89
Wyżej (par. 88) król ten nazywał się Tummosis.
90
Taką nazwę króla podaje rękopis Laurentianus, ale chyba powinna ona brzmieć
Setos, jak w par. 231, i taką znajdujemy u Euzebiusza.
91
W tym miejscu rękopisy zawierają uwagę na marginesie: W innym egzempla-
rzu czyta się: po nim Setosis i Ramesses, dwaj bracia; pierwszy, mając silną flotę mor-
ską, podbił wszystkie narody morskie, które ośmieliły się stawić mu czoło (albo: powo-
dowały wielkie straty w ludziach). Niedługo potem zabił on Ramessesa i ustanowił
innego z braci, Harmaisa, zarządcą Egiptu". Herodot (II, 102) nazywa Setosisa Seso-
strisem, a Józef (Antiq. 8.260 nn) identyfikuje go z Isokosem (Sziszakiem). Stosunek
pokrewieństwa Setos(is)a i Ramessesa w różnych relacjach jest różnie określany. W po-
wyższym tekście Ramesses jest po prostu innym imieniem Setos(is)a, w uwadze margi-
nalnej jest jego bratem, a niżej (231) Rampses jest jego synem. Wymieniony w tym
tekście Harmais jest nazwany w 231 Hermajosem.
92
Według lekcji Lat i Euzebiusza strażnik świątyń".
93
Przeciw niemu" wg koniektury Niesego (auto), a nie brata jego", jak jest
w L (autu).
94
Por. par. 231.
95
Tzn. w naszym (żydowskim) kraju.
96
Suma lat panowania królów wyliczonych w rozdz. 15 wynosi 334. Józef (lub
jego zródło) prawdopodobnie dodał do tej sumy lata rządów Setos(is)a, który panował
wg par. 231 59 lat.
97
Najstarszym mitologicznym królem Argos był jednak nie Danaos, lecz Inachos,
syn Okeanosa i Tetydy.
98
Wydaje się dziś rzeczą pewną, że wyjście %7łydów z Egiptu miało miejsce nie
wcześniej niż w XIII w., który to wiek, szczególnie jego połowa, jest powszechnie
przyjmowany jako najprawdopodobniejsza data. (Zob. John Bright, dz. cyt., s. 123).
Zburzenie Troi (w tradycyjnej wojnie trojańskiej) miało nastąpić według chronologii
greckiej w 1184 r., co nie wydaje się dalekie od prawdy (zob. K. Kumaniecki, Historia
kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1964, s. 44). Zatem podana przez Józefa
liczba 1000 lat jest przesadzona.
99
Albo: faktycznych zdarzeń" (wg L).
100
Por. 227 i n.
101
Co do sposobu obliczenia sumy lat 143 zob. roz. 18, szczególnie par 126. Założe-
nie Kartaginy miało miejsce, jak się ogólnie przyjmuje, około połowy IX stulecia.
Według
tradycji założyła ją Elissa (Dydona), siostra króla Pygmaliona, w 814 r. przed Chr.
102
Biblijny Hiram (niekiedy zwany Hirom lub Huram) panował w latach 969-939
lub 980-947 (zob. J. Bright, dz. cyt., s. 208, przyp. 46).
103
por Antiq 8, 141 nn. Również w 2 Sm 5, 11 i l Krl 5, 15 jest mowa o utrzymy-
waniu przyjacielskich stosunków przez Hirama i ojca Salomona, Dawida.
104
Informacje te pochodzą z l Krl 9, 10-14. Ziemia w okolicy Chabulon (Ziemia
Kabul) otrzymała nazwę od wsi Chabulo leżącej w połowie drogi między równiną Aso-
chis a Ptolemaidą. (Zob. Vita 213, gdzie wieś ma nazwę Chabolo).
105
Korespondencja między Hiramem a Salomonem na temat budowy świątyni po-
dana jest w l Krl 5, 15 nn (Józef parafrazuje ją w Antiq. 8, 50-54). Nie wspomina się
tam jednak o zagadkach, o których mowa niżej. Inne listy o charakterze bardziej literac-
kim cytuje za Eupolemosem (II w. przed Chr.) Euzebiusz w Praep. ev. IX, 33 n. Może
zródłem ich jest, jak sugeruje Thackeray, opowieść o królowej Sabie, która pragnąc
przekonać się o mądrości Salomona, przybyła do Jerozolimy w celu roztrząsania z nim
trudnych zagadnień (l Kr 10, 10-14).
106
Dios (lub Dion według wersji Syncellusa i Lat. do Antiq. 8, 147) jest nieznanym
bliżej autorem dziejów Fenicji. Ten sam wyciąg jest cytowany przez Józefa w Antiq.
8, 147-149. Tutaj przytoczono ten tekst w przekładzie (z niewielkimi zmianami spo-
wodowanymi różnicami w przekazie rękopiśmiennym) Z. Kubiaka. Zob. Dawne dzieje
Izraela, dz. cyt., s. 383.
107
Albo: świątyń" (Euzebiusz i Antiq. 8, 147). Józef niesłusznie dopatruje się
w tym wyrażeniu aluzji do budowy świątyni jerozolimskiej.
108
W Antiq. 8, 149 nazywa się on Abdemon.
109
O tym historyku z III w. przed Chr. nic więcej nie wiemy poza tym, co tu mówi
Józef, i nie możemy sobie wyrobić zdania o konstrukcji jego dzieła. Może jest on iden-
tyczny z autorem Dziejów królów greckich i barbarzyńskich, opartych na pismach po-
szczególnych ludów.
110
Tzn. ludów niegreckich.
111
Podany niżej wyciąg znajduje się też w Antiq. 8, 144-146. Tutaj przytoczono
w przekładzie Z. Kubiaka (Dawne dzieje Izraela, dz. cyt., s. 383) z niewielkim zmiana-
mi wynikającymi z odrębności w przekazie rękopiśmiennym.
112
Chodzi o nasyp, który łączył stary Tyr położony na lądzie z nowym miastem na
wyspie.
113
Był to prezent od Salomona dla Surona (Hirama), zob. Euzebiusz, Praep. ev.
IX, 34. Herodot podaje (II, 44), że widział złotą stelę w świątyni Heraklesa, która jest
prawdopodobnie błędnie podana zamiast świątyni Zeusa. Wspomina on bowiem
o dwóch świątyniach Heraklesa, a nic nie mówi o świątyni Zeusa.
114
Egersis" tu nie znaczy wzniesienie" (świątyni), jak chcą niektórzy (np.
Thackeray), lecz raczej przebudzenie" (Weil, Reinach, Marcus). Prawdopodobnie cho-
dzi o święto fenickłe związane z mitem, według którego Herakles zabity przez Tyfona
miał odżyć po zetknięciu się z przepiórką przyniesioną przez lolasa (Eudoksos z Kni-
dos, u Atenajosa IX 392 D).
Zdaniem Marcusa (Josephus,The Loeb Classical Library V, Jewish Antiquities
8, 147) jest to aluzja do uroczystości Melkarta-Heraklesa jako boga urodzaju
(S.A. Cook,The Religion of Ancient Palestine in the light of Archaeology, London 1930,
s. 135 n). Peritios jest czwartym miesiącem w roku macedońskim (16 lutego-17 marca).
115
Abdemon w wyciągu cytowanym w Antiq. 8, 144-146.
116
Dalej Józef parafrazuje tekst Menandra.
117
Baleazer wg L.
118
7 lat wg L Lat.
119
56 wg L Lat.
120
Zob. wyżej par. 108, przyp. 101. Siostra Pygmaliona Elissa ogólnie znana jest
jako Dydona (Dido).
121
W podanych liczbach lat panowania poszczególnych królów powstał jakiś błąd,
gdyż suma ich jest mniejsza od podanej przez Józefa.
122
W Antiq. 8, 62 rozpoczęcie budowy świątyni miało miejsce w jedenastym roku
panowania Hirama.
123
Antiq. 8, 61 n.
124
Berosos (Berossos) żył w epoce Aleksandra Wielkiego (ok. 330-250 r. przed
Chr.) w Babilonie. Był kapłanem świątyni Bela i napisał Dzieje Babilonii (Babyloniaka)
dla króla syryjskiego Antiocha I Sotera (281-261). To zaginione dzieło obejmowało trzy
księgi i zawierało dzieje Babilonii od stworzenia świata do czasów Aleksandra Wielkie-
go. (Treścią pierwszej księgi była głównie astrologia). Napisał je po grecku, opierając
się na babilońskich kronikach kapłańskich. %7ływo interesowali się nim %7łydzi i pisarze
chrześcijańscy ze względu na opowiadanie o potopie i inne wiadomości paralelne do
Biblii.
125
Fragment z opowiadania Berososa o potopie znajduje się w Antiq. l, 93. W re-
lacji swojej o potopie, która zachowała się u Aleksandra Polihistora (za pośrednictwem
Syncellusa) nie mówi on o Noem, lecz o Ksisutrosie (zob. C. Muller, Fragm. hist. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podstrony