Malewska_Hanna,_MuszyĹski_Heliodor_ _KĹamstwo

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

rodzic lub wychowawca musi rozeznać się w aktualnych potrzebach i pragnieniach
dziecka i do nich nawiązywać w swym oddziaływaniu wychowawczym. Wymaga to z
kolei uwzględnienia nie tylko okresu rozwojowego, w jakim znajduje się dziecko, lecz
także jego właściwości indywidualnych.
Obserwacja rozwoju moralnego dziecka wykazuje, że rozwój ten przebiega na dwóch
niejako płaszczyznach. Po pierwsze, jest to rozwój sądów i przekonań
47
moralnych oraz wiedzy i doświadczenia w zakresie moralnego postępowania; po wtóre,
jest to rozwój skłonności dziecka do moralnego postępowania. Ani jedna ani druga nie
może zostać w wychowaniu zaniedbana. Ale rozwojem poglądów i wiedzy moralnej
rządzą inne mechanizmy psychologiczne niż rozwojem moralnego postępowania, co
wymaga różnego potraktowania ich przez wychowawcę.
Dziecko powinno nie tylko wiedzieć, że dany postępek jest zły, a inny dobry, lecz
powinno się także dowiadywać dlaczego tak jest. Wiadomości na ten temat nie muszą
być podawane w formie retorycznych zwrotów w postaci: ,,bo to brzydko", ,,bo grzeczne
dzieci tak nie robią", "bo to grzech", ,,bo bozia się gniewa i pójdziesz do piekła" itp. Już 3-
letnie dzieci potrafią zrozumieć, że jakiś czyn jest niedozwolony, gdyż sprawia innym
przykrość lub cierpienie i potrafią ten punkt widzenia stosować w odniesieniu do
własnego lub cudzego postępowania.
Kształtowanie sądu moralnego dziecka może się dokonać tylko poprzez stykanie się
dziecka z sądem rodziców lub wychowawców. Powinni oni nie tylko wypowiadać własne
sądy, lecz także naświetlać dlaczego są one właśnie takie. To samo odnosi się do oceny
26
przez rodziców postępków samych dzieci. Stopniowo powinny być one także wdrażane
do samodzielnych ocen moralnych, przy czym oceny te powinny odnosić się do
konkretnych wypadków dotyczących wyłącznie życia dzieci. Dziecko powinno być
zapytywane nie tylko o własny sąd o danym czynie, lecz także o to, co w tym czynie było
złe i dlaczego tak właśnie go ocenia.
Jeżeli dziecko ponosi karę za jakieś wykroczenie, to powinno zawsze dowiadywać się,
za co zostaje ukarane oraz dlaczego postępek jego był niewłaściwy. Wy-
48
Lektura z mamą uczy dziecko oceniania cudzych postępków i refleksji moralnej
jaśnienie lub ewentualnie słowne wyrażenie swego oburzenia przez karzącego jest
niekiedy wychowawczo ważniejsze aniżeli sam wymiar kary. Dobrze jest także, jeżeli
dziecko samo dokonuje oceny własnego postępowania. Może to mieć miejsce jednak
tylko pod warunkiem całkowitej swobody wypowiedzi dziecka. W przeciwnym razie, jeżeli
ocena taka dokonywana będzie pod presją rodziców, może być ona nieszczera lub
poniżająca godność dziecka, co jest wychowawczo jak najbardziej niepożądane.
Kłamstwo dzieci
49
Dziecko musi nie tylko rozumieć sens poszczególnych wskazań i zasad moralnych, lecz
także uznawać je za słuszne i potrzebne, musi więc być do nich przekonane. Rodzice i
wychowawcy powinni więc unikać tam, gdzie jest to możliwe, apodyktycznego głoszenia
nakazów lub zakazów moralnego postępowania, powinni natomiast podejmować z
dziećmi rozmowy w celu doprowadzenia ich do pełnego przekonania o słuszności
głoszonych zasad. '
Pouczenia moralne w wychowaniu nie mogą być dokonywane w abstrakcji. Muszą one
być powiązane z konkretnymi doświadczeniami i przeżyciami dziecka bądz z jego
własnego życia, bądz też z życia otoczenia. Cennym jest także wykorzystywanie dla tego
celu pozycji literatury dziecięcej lub młodzieżowej, filmów, teatru, radia lub widowisk
telewizyjnych. Dlatego ważnym jest, aby rodzice i wychowawcy zapoznawali się z
różnymi dziełami twórczości dla dzieci lub młodzieży, a nawet odbierali je i przeżywali
wspólnie z dziećmi, i '
Na szczególną uwagę zasługuje rozwój moralnego postępowania dziecka. Rodzice lub
wychowawcy zbyt duże znaczenie przywiązują w tym względzie do nagminnie
stosowanego moralizatorstwa. Nie należy oczekiwać, że dziecko, któremu często
powtarza się, jak powinno postępować, będzie rzeczywiście wskazywane postępki
przejawiało. Proces wyrabiania dobrych lub zwalczania złych skłonności dziecka musi się
dokonywać nie werbalnie, lecz poprzez praktykę życiową. Dziecko musi nie tylko nabrać
wiedzy o tym, że dany postępek jest pożądany, lecz nadto nabrać chęci przejawiania go.
27
Jeżeli bowiem zostaje on zawsze wywołany pod przymusem, to może zostać zaniechany
z chwilą, kiedy dziecko zorientuje się, że nie znajduje się już pod kontrolą.
50
Kształtowanie postępowania moralnego w wychowaniu polega na dwojakiego rodzaju
zabiegach: na rozwijaniu skłonności do moralnie aprobowanych zachowań oraz na
zwalczaniu skłonności do zachowań moralnie niepożądanych. Pierwszy rodzaj zabiegów
musi być oparty na działaniu jakiejkolwiek zachęty w postaci "nagrody", drugi natomiast
na działaniu bodzców odstręczających w postaci "kary". Jako "nagrodę" w [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podstrony